Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen değildir. Hukuk, topluluk içinde insanların nitekim ne davrandıklarını değil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Hukuk, kendisine uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Doğruluk değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene vurmak, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini uydurmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşısına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kategorik tamam kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanların şekil ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte haklar, kişi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-tabiat ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Hukuk, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul düşün ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, topluluk sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten konseptlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini uydurmak maksadıyla konulmuş olan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların bütünüdür. Daha yaygın bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş toplumsal evetşfakat düzenidir. Hukuk Lügat Valörı Hukuk kelimesi Arapça “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “adalet” kelimesinin çoğcelil “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na için haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet manaında da kullanılır. Uran Valörı Hukuk dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir tanım örgülamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Belli bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi içinde baz olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus kayran kısmına Özel Hukuk, kişiler ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun serlıca madun dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki tarafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Hukuk kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun şayan yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle kabil nitelikteki kül durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Hukuk kayranında yaptırım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları hapsetmek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve para cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kısım yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçıntıçılık cezaları üzere başka haklar dallarında başka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya politik konseptleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan haklar, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanların barış ve güvenlik içinde bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun teamül amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile topluluk içinde yaşayan insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından meydana gelen gereksinimlerinı karşılamaya çalışır. Hukuk bu fonksiyonu ile doğum, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni yaşamın baz gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanoğlunun saf örgüsına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine munis olmak zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de mecburdır; soylu erki gereksemelara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Doğruluk Hukuk bu fonksiyonu ile sınırlı bir kombinezon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak hakiki kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla hak, “bir muadele düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olmak üzere dü başka anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet manaında ferdî bir özelliği deyimler. Can her vakit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni yağdırmak uğrunda kesiksiz ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak fehvaı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar kayranında hukuki şayan olarak alay konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğerermiş kurallar külü olarak haklar, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve işletmek yerinde bulunmuş olduğuna için, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün haklar sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir şayan niteliğindeki adalettir. Hukuk bir topluluk düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; gerek bulunan düzeni saklamak, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her vakit adalete servurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta karşımıza oturmuş haklar düzenlerinin asli örneği, olması gereken haklar manaında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan haklar düzenlerinin kendisine munis olup olmadığı açısından bir şayan ve yorum ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve aksi karşılıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon istikrar içinde olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak bütün haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşfakat uyacak, hem de bu toplumsal yaşamın barış içinde sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü sağlamaya çalışacaktır.